Kontroversi Nisfu Sya’ban: Bid’ah atawa Henteu?
Ku Ajengan Fajri M Ibrahim Oeron
Ieu seratan ngahaja ku simkuring di serat pedah aya pamundut ti sapalihna para santri hoyong dijelaskeun perkawis ngahirupkeun malaman Nisfu Sya’ban, atuh ku sabab kitu simkuring maksakeun nyerat ieu seratan anu alakadarna sakumaha penjelasan ti pun guru nyaeta almarhum Mama Qolyubi waktos simkuring ngalogat Jam'ul Jawami sareng ngalogat Ihya ka anjeuna.
Almarhum kantos nyabit nyabit perkawis Nisfu Sya’ban, oge simkuring ngamutholaah deui kana sababaraha kitab anu nerangkeun Nisfu Sya’ban. Mudah mudahan ku ayana ieu seratan tiasa janten kamanfaatan ka sadayana muslimin wal muslimat. Aamiin.
Naon ari Nisfu Sya’ban? Ari nisfu teh satengah, ari sya'ban teh bulan anu aya diantara rojab jeung romadhon sakumaha di uningakeun dina kitab tajul arus min Jawahiril Qomus juz ka 3 kaca ka 130:
إِنَّما سُمِّيَ شَعبَانُ شَعْبَاناً لِأَنَّه شَعَبَ أَيْ ظَهَرَ بَيْنَ شَهْرَيْ رَمَضَانَ وَرَجَبٍ
Sundana: saestuna bulan sya'ban dingaranan ku ngaran sya'ban karana eta bulan ayana diantara bulan romadhon jeung bulan rojab.
Jadi Nisfu Sya’ban teh nyaeta pertengahan bulan sya'ban, ngeunaan ibadah dina malaman Nisfu Sya’ban aya seueur hadis anu nguningakeunana diantawisna hadis anu katampi ti sohabat Ali rodiyallahu 'anhu:
إِذَا كَانَتْ لَيْلَةُ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ ، فَقُومُوا لَيْلَهَا وَصُومُوا نَهَارَهَا
Sundana: dimana aya malam Nisfu Sya’ban maka prak harudang pikeun shalat dina peutingna jeung sharaum dina siangna (kitab Sunan Ibnu Majah nomor hadis 1388 jeung kitab Syu'abul Iman Imam Baehaqqi juz 3 kaca 378)
Dumasar pandangan ulama ahli hadis yen hadis riwayat Imam Ibnu Majah di luhur teh martabatna dhoif jalaran dina sanadna aya rowi anu kakasihna Ibnu Abi Syabroh anu mana eta rowi teh dipandang dhoif ku Imam Ibnu Adi ku pedah eta rowi sok malsu-malsukeun hadis (kitab Tahdzibul Kamal dina juz ka 9 kaca ka 371) malah Syekh Albani oge mandang dhoif kana ieu hadis (kitab Silsitud Dhoifah no 2132).
Ngan sok sanajan hadis diluhur teh dhoif tapi aya deui hadis anu nerangkeun kana kautamaan malam Nisfu Sya’ban anu martabatna shoheh, nyaeta hadis anu diriwayatkeun ku Imam Turmudzi, Imam Ahmad, Imam Ibnu Majah sareng ku Imam Thobroni, anu matanna eta hadis teh kieu:
إن الله عز وجل ينزل ليلة النصف من شعبان إلى السماء الدنيا فيغفر لأكثر من عدد شعر غنم كلب
Sundana: saestuna (rohmat) Allah azza wa jalla turun ka langit dunya dina peutingan Nisfu Sya’ban, dimana dina peuting eta Allah ngahampura kana dosa anu leuwih loba timanan bingbilangan bulu domba.
Katerangan: Syekh Syu'aib al-Arnauth mandang dhoif kana hadis diluhur ku jalaran dina sanadna aya rowi anu kakasihna hajaj bin arthaah anu mana eta rowi teh kagolongkeun rowi anu mudallis sarta eta rowi ngariwayatkeun hadis kalawan nganggo segat 'An (عن) anu mana numutkeun kaidah mustholah hadis dimana aya rowi anu mudallis kari kari ngariwayatkeun hadis make segat 'An (عن) maka hadisna teu bisa ditarima, tapi sok sanajan kitu Syekh Albani nguningakeun yen hadis diluhur teh shoheh martabatna sabab eta hadis diriwayatkeun ku jalan anu loba malah nepika aya 8 shohabat anu nampi eta hadis anu masing-masing jalanna silih kuatkeun (kitab Silsilatus Shohihah nomor 1144)
Anu satuluyna ngeunaan ngahirupkeun malaman Nisfu Sya’ban eta dumasar kana ayat al-Qur'an surat Ad-Dukhon ayat ka 3:
إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ... الأية
Sundana: saestuna kami parantos ngalungsurkeunana dina peuting anu diberkahan.
Para ahli tafsir ikhtilaf kabagi jadi dua golongan nalika nafsirkeun ayat diluhur, aya nu nyebatkeun yen anu di maksad ku ayat diluhur teh nyaeta malam lailatul qodar jeung aya nu nyebatkeun yen anu di maksad ku ayat di luhur teh nyaeta malam Nisfu Sya’ban, ngan dumasar kana katerangan ti Ikrimah anu aya dina kitab Tafsir al-Qurthubi mah anu di maksad ku ayat di luhur teh nyaeta malam Nisfu Sya’ban:
أن هذه الليلة هي ليلة النصف من شعبان يبرم فيها أمر السنة.
Sundana: saestuna anu di maksad "peuting" dina ayat kasebat nyaeta malam Nisfu Sya’ban, didinya di tetepkeun urusan dina sataun (kitab Al-Jami'u li Ahkamil Qur'an jilid 16 kaca 126)
Pertanyaan: numutkeun imam nawawi dina kitab majmu yen shalat Nisfu Sya’ban teh kagolongkeun shalat anu bid'ah, naha leres?
Jawab: dina kitab al-majmu imam nawawi ngadawuh kieu:
... وَصَلَاةُ لَيْلَةِ نِصْفِ شَعْبَانَ مِائَةُ رَكْعَةٍ وَهَاتَانِ الصَّلَاتَانِ بِدْعَتَانِ....
Sundana: ... (katerangan sateuacanna nerangkeun shalat rajab) jeung shalat Nisfu Sya’ban 100 rakaat, maka dua shalat ieu (shalat rajab jeung shalat 100 rakaat Nisfu Sya’ban) eta bid'ah. (Majmu Syarah Muhadzab juz 4 kaca 56).
Tah perlu di kanyahokeun yen anu di pandang bid'ah ku imam nawawi nyaeta shalat Nisfu Sya’ban anu jumlahna 100 rakaat, sabab shalat Nisfu Sya’ban anu jumlahna 100 rakaat eta dalilna kagolongkeun kana hadis anu maudhu / palsu, anapon hadisna diriwayatkeun ku Imam Ibnul Jauzi dina kitab Al-Maudu'at juz ka 2 kaca ka 127 matan hadisna kieu:
مَنْ صَلَّي مِائَةَ رَكْعَةٍ فِي لَيْلَةِ النِّصْفِ الخ
Sundana: sing saha jalma anu shalat 100 rakaat dina malam Nisfu Sya’ban... jeung saterusna.
Tah hadis ieu teh martabatna maudhu atawa palsu sabab dina sanadna aya rowi anu kakasihna Ali bin Hasan bin Ya'mar As-Sami Misri anjeuna nyaeta rowi anu hadisna bathil (kitab Al-Mughni juz 2 kaca 44). Jadi anu di pandang bid'ah ku Imam Nawawi sanes ngahirupkeun malam Nisfu Sya’banna tapi nu di pandang bid'ah mah shalat 100 rakaatna sabab hadisna maudhu atawa palsu.
Anapon maca surat Yasin dina malaman Nisfu Sya’ban eta henteu bid'ah dina Fathul Malik Majid halaman 19 didinya di uningakeun kieu:
وَمِنْ خَوَاصِ سُوْرَةِ يس كَمَا قَالَ بَعْضُهُمْ أنْ تَقْرَأَهَا لَيْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ الأُوْلَى بِنِيَّةِ طُوْلِ اْلعُمْرِ وَالثَّانِيَةُ بِنييَّةِ دَفْعِ الْبَلاَءِ وَالثَّالِثَةُ بِنِيَّةِ اْلإسْتِغْنَاءِ عَنِ النَّاسِ
Sundana: diantawis kaistimewaan surat yasin sakumaha numutkeun para ulama nyaeta diaos dina Nisfu Sya’ban saseueur 3 kali, anu kahiji niat nyuhunkeun dipanjangkeun yuswa, nu kadua niat ditebihkeun tina bencana, anu katilu niat supados teu bergantung ka batur.
Perkawis maca yasin dina malaman Nisfu Sya’ban eta mangrupikeun ijtihad ulama, sakumaha anu diterangkeun dina kitab Asnal Matholib halaman 234:
وَأَمَّا قِرَاءَةُ سُوْرَةِ يس لَيْلَتَهَا بَعْدَ الْمَغْرِبِ وَالدُعَاءِ الْمَشْهُوْرِ فَمِنْ تَرْتِيْبِ بَعْضِ أهْلِ الصَّلاَحِ مِنْ عِنْدِ نَفْسِهِ قِيْلَ هُوَ الْبُوْنِى وَلَا بَأْسَ بِمِثْلِ ذَلِكَ
Sundana: anapon maca surat yasin dina malam Nisfu Sya’ban ba'da maghrib sareng ngadu'a eta mangrupi ijtihad sapalih ulama, wartosna eta ulama teh namina Syekh Al-Buni, sareng hal eta teh sanes perkara anu awon.
Janten maca yasin dina malaman Nisfu Sya’ban eta kalebet kana ijtihad, ari anu namina ijtihad dina leresna bakal kenging 2 pahala, atuh dina lepatna bakal kenging 1 pahala, sakumaha anu di dawuhkeun ku Nabi dina hadis riwayat Imam Al-Bukhori 6805:
إِذَا حَكَمَ الْحَاكِمُ فَاجْتَهَدَ ثُمَّ أَصَابَ فَلَهُ أَجْرَانِ، وَإِذَا حَكَمَ فَاجْتَهَدَ ثُمَّ أَخْطَأَ فَلَهُ أَجْرٌ
Sundana: dimana ngahukuman hakim ku ijtihad lajeng bener ijtihadna maka pikeun anjeuna aya dua pahala, jeung dimana ngahukuman ku ijtihad lajeng salah ijtihadna maka pikeun anjeuna hiji pahala.
Ari nu namina ijtihad numutkeun kaidah ushul fiqih:
الاجتهاد لا ينقض بالاجتهاد
Sundana: ari ijtihad eta henteu tiasa di gugurkeun ku ijtihad deui. (tingali kitab Faroidul Bahiyah fi Nadhmi Qowaidul Fiqhiyah).
Kasimpulanana:
Hadis ngeunaan ngahirupkeun malam Nisfu Sya’ban aya anu shoheh jeung aya anu dhoif malah aya anu maudhu', atuh ku sabab hadis ngeunaan Nisfu Sya’ban eta rupi rupi maka ngahirupkeun malaman Nisfu Sya’ban ku mangpirang pirang ibadah eta henteu bid'ah, anapon anu di pandang bid'ah ku Imam Nawawi mah nyaeta shalat 100 rakaatna sabab hadisna maudhu, anapon shalat sunnat 2 rakaat dina malam Nisfu Sya’ban eta kagolongkeun shalat sunat mutlak, maka niatna oge sanes shalat Nisfu Sya’ban tapi niatna shalat sunat mutlak.
Wallahu 'alam
Simkuring jalmi anu sepi ku pangarti sepa ku pangabisa, jalma anu banget faqirna ku rohmat Allah taala nyuhunkeun di koreksi upama aya kakaliruan imma dina penjelasan wa imma dina narjamahkeun namung ba'da taammul heula. Nuhun
Nu nulis teh ajengan di Pondok Pasantren Al-Qudwah Benda, Kota Tasikmaya
